Улахан киһиэхэ аат
Улахан киһиэхэ аат
- Мин кимминий?
- Эн кырачаан куобахчааҥҥын.
- Сөп. Өссө кимминий?
- Ммм, - ийэтэ толкуйдуу түһэн баран, - өссө эн кырачаан ыккын.
- Сөп, онтон өссө?
- Мин саныахпар сөп буолуо. Эн номнуо куобаххын даҕаны, ыккын даҕаны.
- Мин куобахчааммын уонна ыппын, ол эрээри мин өссө киммин эрэ, ким эрэ кып-кыра, кимминий?
- Кырачаан... луобуйа?
- Суооох.
- Кырачаан... слон оҕотоҕун?
- Суох, слон диэн наһаа дии.
- Оччоҕо билбэппин.
- Онтон эн толкуйдаа ээ.
- Кырачаан... хааскын?
- Сөп.Өссө мин кыра мөчөкөбүн.
- Мөчөкө диэн аһара дии.
- Эн арыый даҕаны улахан туох эрэ соҕус буолбаккын дуо?
- Суох. Мин кырачааммын. Мин кыра мөчөкөбүн, куобахчааммын уонна ыппын. Уонна элбэрээкпин.
- Элбэрээк уонна ыт биирдэр.
- Суох, биир буолбатахтар.
- Чэ, сөп.
- Хайа, бүттэ да уонна? Ийээ, өссө кыратык оонньуохха!
- Сөп буолуо, кыыллары барыларын этитэлээтибит дии. Муора сибиинкэтэ буолуоххун баҕараҕын дуо?
- Эн бэйэн муора сибиинкэтэ5ин!
Биһи дьиэбитигэр хас биирдии киэһээбит инник ааһара. Утуйаары сытан ийэм миигин сыллыы киирэрэ, оччоҕо оонньуур этибит. Ийэм миэхэ араас эйэҕэс ааттары толкуйдуохтаах этэ. Онтон мин сороҕор сөбүлэһэр этим, сороҕор сөбүлэспэт этим. Түмүгэр, миэхэ араас элбэх хос аат баар буолбута.
- Онтон мин кырачаан аһыҥаҕа майгынныыбын дуо?.
- Суох, аһыҥа диэн үөн-көйүүр буолар, - дииэбитэ ийэм.
- Мин эмиэ үөммүн-көйүүрбүн!
- Мээнэ тыллаһыма! – диэн ийэм кыыһырара.
- Мин кыракый дьиэ чөкчөҥөтөбүн.
Хос ааттартан ураты, мин өссө миигин араас дьон ааттарынан ааттыахтарын баҕарарым: Бүөккэ, Бааска, Баанньа. Арай биирдэ сурдээх куЬа5ан тугэн буолуор диэри, барыта учугэй этэ, ийэм миигин дьээбэлиирэ, иккиэн кулэрбит.
- Ааспыт күһүн оскуолаҕа ааҕыыга саҥа учуутал кэлэн, кылааска бары баарбытын бэрэбиэркэлээбитэ, уонна“Петя Лапшин” диэн эппитигэр, мин өйдөөбөккө илиибин ууммутум.
- Эн дуо, Петя Лапшин? – диэн ыйытта.
- Суох. Мин Витя Федяшевпын.
Учуутал миигин дьиктиргээбиттии көрбүтэ, онтон мин киниэхэ, ийэм сороҕор миигин Петя диэн ааттааччытын сатаан быһааран эппэтэҕим.
Учууталым уруок кэнниттэн миигиттэн кэлэн, Петя диэн аакка наар хардараҕын дуо диэн ыйыппыта.Ону мин оннук курдук диэбитим. Оччотугар Саша диэн аакка эмиэ хардараҕын дуо диэн диэбитэ. Ону мин эмиэ сөбүлэспитим. Онно кини адьас соһуйбатах курдук туттубута уонна өссө ханнык ааттарга хардарарбын ыйыппыта. Мин этэн киирэн барбытым:
- Петя, Ваня, Костатин...
- Константин? – диэн хатылаабыта.
- Суох. Костатин, тоҕо диэтэр мин уҥуохтарым кэтиттэр.
Учууталым миигин болҕомтолоохтук утары көрөн туран харахтарын симиччи көрбүтэ.
- Быраас инник диэбитэ, - диэн бэйэм айан эппэтэҕим курдук быьааран биэрбитим, -Онон оннук... ол гынан ситэри этиттэрбэккэ эрэ, барытын өйдөөтүм диэбитэ. Сарсыҥҥы күнүгэр ийэбэр кылааһым салайааччыта эрийбитэ. Тугу кэпсэппиттэрин чопчу билбэппин гынан баран, ийэм курус көрүҥнээҕэ. Утуйаары сыттахпына, буоларын курдук, ийэм хоспор киирбитэ уонна оонньообокко эрэ, аны хаһан даҕаны хос ааттары бэрсэ оонньообоппут туЬунан диэн кыыһырбыттыы эппитэ.
- Тоҕо?
- Инник гынар сыыһа. Эн инник хаһан даҕаны улаатыан суоҕа.
- Тоҕо?
- Тоҕо диэтэргин улахан киһи кыра оҕотооҕор уратыта диэн, кини ким буоларын билэр.
- Мин билэбин киммин!Мин хаспын даҕаны, мин кыра норуоппун!
- Суох, эн норуот буотаххын, эн уолгун. Эн аатын Витя.
- Ол гынан баран миигин Витя диэн ааттыахтарын баҕарбаппын.
- Ол миигин интириэһиргэппэт. Сарсыҥҥаттан ыла ким да диэн ааттаабаппын! – ийэм киэр хайыһан баран ааны арыйда.
- Ол аата бүгүн оонньуохпутун сөп?
Эппиэтэ суох аан сабыллыбыта. Түүн харахпын симэн да көрбөтөҕүм. Мин бэйэм ааттарбыттан сатаан арахсар кыаҕым суоҕа. Кинилэр тыыннаах этилэр. Кинилэр мин аҥардарым буолаллар - хас биирдиилэрэ бэйэлэринэн. Ваня саксофоҥҥа оонньуура. Петя акварелынан муораны уруһуйдуура. Костатин тустуунан дьарыктанара. Эмискэ миэхэ дьикти санаа көтөн түстэ. Арай мин бэйэм саксофоҥҥа оонньуурга үөрэниим, тустуунан уонна уруһуйунан дьарыктаныым?
Сарсыарда мин төрөппүттэрим утуйар хосторугар сүүрэн киирдим уонна эттим:
- Ийээ, ийээ, мин уруһуй, ырыа уонна спортивнай оскуолаҕа барыахпын баҕарабын! Оччоҕо мин ааттарбын бииргэ холбуубун.
Ийэм уутун быыһыгар тугу этэрбин өр сатаан өйдөөбөтөҕө, онтон оронугар олороот дьоһуннаахтык эттэ:
- Учүгэй толкуй, ол гынан баран, тугу эмэ биири тал.
- Ийээ, ол эрээри мин барытыгар дьарыктаныахпын наада, оччоҕо эрэ атын ааттар миэхэ наадата суох буолаллар.
- Оттон мин эйиэхэ этэбин, улахан дьон сатаан талар буолуохтаахтар. Эн барытын тэҥҥэ оҥорор кыаҕын суох уонна барыларын курдук тэҥҥэ эмиэ сатаан буолбаккын.
- Ону мин хайдах талабын?
- Туохтан эмит саҕалаа, онтон көрүөхпүт.
Ол күнтэн ыла номнуо биир сыл ааспыта, онтон мин икки эрэ ааппын холонон көрдүм. Уруһуйдаан көрбүтүм, туох да табыллыбатаҕа, мин Петя буолбатахпын диэн өйдөөбүтүм. Ол кэнниттэн мин тустуунан дьарыктанан саҕалаабытым, ол эрээри сөбүлээбэтэҕим, ол иһин мин Костатин буолбатахпын өйдөөбүтүм. Сарсын муусука кылааһыгар барабын. Мин олус куттанабын, тоҕо диэтэххэ арай Ваня буолбатах буолуум?
- Ийээ, миэхэ олоҕум тиийиэ дуо, ааппын таларбар?
- Тиийиэхтээх.
- Онтон арай тиийбэтин, эн хомойбоккун?
- Хомойуом суоҕа, олоҕун тиийиэ. Билигин утуй.
- Ийээ, тохтоо, мин эйиигиттэн өссө тугу эрэ ыйытыахпын баҕарбытым.
- Тугу?
- Оттон эн кыыһырыан суоҕа дуо?
- Суох, кыыһырыам суоҕа.
- Мин кырдьык, кыра дьиэ чөкчөҥөтүгэр майгынныыбын дии?
- Мин кимминий?
- Эн кырачаан куобахчааҥҥын.
- Сөп. Өссө кимминий?
- Ммм, - ийэтэ толкуйдуу түһэн баран, - өссө эн кырачаан ыккын.
- Сөп, онтон өссө?
- Мин саныахпар сөп буолуо. Эн номнуо куобаххын даҕаны, ыккын даҕаны.
- Мин куобахчааммын уонна ыппын, ол эрээри мин өссө киммин эрэ, ким эрэ кып-кыра, кимминий?
- Кырачаан... луобуйа?
- Суооох.
- Кырачаан... слон оҕотоҕун?
- Суох, слон диэн наһаа дии.
- Оччоҕо билбэппин.
- Онтон эн толкуйдаа ээ.
- Кырачаан... хааскын?
- Сөп.Өссө мин кыра мөчөкөбүн.
- Мөчөкө диэн аһара дии.
- Эн арыый даҕаны улахан туох эрэ соҕус буолбаккын дуо?
- Суох. Мин кырачааммын. Мин кыра мөчөкөбүн, куобахчааммын уонна ыппын. Уонна элбэрээкпин.
- Элбэрээк уонна ыт биирдэр.
- Суох, биир буолбатахтар.
- Чэ, сөп.
- Хайа, бүттэ да уонна? Ийээ, өссө кыратык оонньуохха!
- Сөп буолуо, кыыллары барыларын этитэлээтибит дии. Муора сибиинкэтэ буолуоххун баҕараҕын дуо?
- Эн бэйэн муора сибиинкэтэ5ин!
Биһи дьиэбитигэр хас биирдии киэһээбит инник ааһара. Утуйаары сытан ийэм миигин сыллыы киирэрэ, оччоҕо оонньуур этибит. Ийэм миэхэ араас эйэҕэс ааттары толкуйдуохтаах этэ. Онтон мин сороҕор сөбүлэһэр этим, сороҕор сөбүлэспэт этим. Түмүгэр, миэхэ араас элбэх хос аат баар буолбута.
- Онтон мин кырачаан аһыҥаҕа майгынныыбын дуо?.
- Суох, аһыҥа диэн үөн-көйүүр буолар, - дииэбитэ ийэм.
- Мин эмиэ үөммүн-көйүүрбүн!
- Мээнэ тыллаһыма! – диэн ийэм кыыһырара.
- Мин кыракый дьиэ чөкчөҥөтөбүн.
Хос ааттартан ураты, мин өссө миигин араас дьон ааттарынан ааттыахтарын баҕарарым: Бүөккэ, Бааска, Баанньа. Арай биирдэ сурдээх куЬа5ан тугэн буолуор диэри, барыта учугэй этэ, ийэм миигин дьээбэлиирэ, иккиэн кулэрбит.
- Ааспыт күһүн оскуолаҕа ааҕыыга саҥа учуутал кэлэн, кылааска бары баарбытын бэрэбиэркэлээбитэ, уонна“Петя Лапшин” диэн эппитигэр, мин өйдөөбөккө илиибин ууммутум.
- Эн дуо, Петя Лапшин? – диэн ыйытта.
- Суох. Мин Витя Федяшевпын.
Учуутал миигин дьиктиргээбиттии көрбүтэ, онтон мин киниэхэ, ийэм сороҕор миигин Петя диэн ааттааччытын сатаан быһааран эппэтэҕим.
Учууталым уруок кэнниттэн миигиттэн кэлэн, Петя диэн аакка наар хардараҕын дуо диэн ыйыппыта.Ону мин оннук курдук диэбитим. Оччотугар Саша диэн аакка эмиэ хардараҕын дуо диэн диэбитэ. Ону мин эмиэ сөбүлэспитим. Онно кини адьас соһуйбатах курдук туттубута уонна өссө ханнык ааттарга хардарарбын ыйыппыта. Мин этэн киирэн барбытым:
- Петя, Ваня, Костатин...
- Константин? – диэн хатылаабыта.
- Суох. Костатин, тоҕо диэтэр мин уҥуохтарым кэтиттэр.
Учууталым миигин болҕомтолоохтук утары көрөн туран харахтарын симиччи көрбүтэ.
- Быраас инник диэбитэ, - диэн бэйэм айан эппэтэҕим курдук быьааран биэрбитим, -Онон оннук... ол гынан ситэри этиттэрбэккэ эрэ, барытын өйдөөтүм диэбитэ. Сарсыҥҥы күнүгэр ийэбэр кылааһым салайааччыта эрийбитэ. Тугу кэпсэппиттэрин чопчу билбэппин гынан баран, ийэм курус көрүҥнээҕэ. Утуйаары сыттахпына, буоларын курдук, ийэм хоспор киирбитэ уонна оонньообокко эрэ, аны хаһан даҕаны хос ааттары бэрсэ оонньообоппут туЬунан диэн кыыһырбыттыы эппитэ.
- Тоҕо?
- Инник гынар сыыһа. Эн инник хаһан даҕаны улаатыан суоҕа.
- Тоҕо?
- Тоҕо диэтэргин улахан киһи кыра оҕотооҕор уратыта диэн, кини ким буоларын билэр.
- Мин билэбин киммин!Мин хаспын даҕаны, мин кыра норуоппун!
- Суох, эн норуот буотаххын, эн уолгун. Эн аатын Витя.
- Ол гынан баран миигин Витя диэн ааттыахтарын баҕарбаппын.
- Ол миигин интириэһиргэппэт. Сарсыҥҥаттан ыла ким да диэн ааттаабаппын! – ийэм киэр хайыһан баран ааны арыйда.
- Ол аата бүгүн оонньуохпутун сөп?
Эппиэтэ суох аан сабыллыбыта. Түүн харахпын симэн да көрбөтөҕүм. Мин бэйэм ааттарбыттан сатаан арахсар кыаҕым суоҕа. Кинилэр тыыннаах этилэр. Кинилэр мин аҥардарым буолаллар - хас биирдиилэрэ бэйэлэринэн. Ваня саксофоҥҥа оонньуура. Петя акварелынан муораны уруһуйдуура. Костатин тустуунан дьарыктанара. Эмискэ миэхэ дьикти санаа көтөн түстэ. Арай мин бэйэм саксофоҥҥа оонньуурга үөрэниим, тустуунан уонна уруһуйунан дьарыктаныым?
Сарсыарда мин төрөппүттэрим утуйар хосторугар сүүрэн киирдим уонна эттим:
- Ийээ, ийээ, мин уруһуй, ырыа уонна спортивнай оскуолаҕа барыахпын баҕарабын! Оччоҕо мин ааттарбын бииргэ холбуубун.
Ийэм уутун быыһыгар тугу этэрбин өр сатаан өйдөөбөтөҕө, онтон оронугар олороот дьоһуннаахтык эттэ:
- Учүгэй толкуй, ол гынан баран, тугу эмэ биири тал.
- Ийээ, ол эрээри мин барытыгар дьарыктаныахпын наада, оччоҕо эрэ атын ааттар миэхэ наадата суох буолаллар.
- Оттон мин эйиэхэ этэбин, улахан дьон сатаан талар буолуохтаахтар. Эн барытын тэҥҥэ оҥорор кыаҕын суох уонна барыларын курдук тэҥҥэ эмиэ сатаан буолбаккын.
- Ону мин хайдах талабын?
- Туохтан эмит саҕалаа, онтон көрүөхпүт.
Ол күнтэн ыла номнуо биир сыл ааспыта, онтон мин икки эрэ ааппын холонон көрдүм. Уруһуйдаан көрбүтүм, туох да табыллыбатаҕа, мин Петя буолбатахпын диэн өйдөөбүтүм. Ол кэнниттэн мин тустуунан дьарыктанан саҕалаабытым, ол эрээри сөбүлээбэтэҕим, ол иһин мин Костатин буолбатахпын өйдөөбүтүм. Сарсын муусука кылааһыгар барабын. Мин олус куттанабын, тоҕо диэтэххэ арай Ваня буолбатах буолуум?
- Ийээ, миэхэ олоҕум тиийиэ дуо, ааппын таларбар?
- Тиийиэхтээх.
- Онтон арай тиийбэтин, эн хомойбоккун?
- Хомойуом суоҕа, олоҕун тиийиэ. Билигин утуй.
- Ийээ, тохтоо, мин эйиигиттэн өссө тугу эрэ ыйытыахпын баҕарбытым.
- Тугу?
- Оттон эн кыыһырыан суоҕа дуо?
- Суох, кыыһырыам суоҕа.
- Мин кырдьык, кыра дьиэ чөкчөҥөтүгэр майгынныыбын дии?
